Een snaar vervangen, hoe doe je dat?

Voor een professionele strijker is het iets wat op een handomdraai gepiept is, als je nog relatief nieuw bent in de strijkerswereld klinkt het zeer angstaanjagend: een snaar vervangen. De welbekende doembeelden van striemen op je gezicht door gesprongen snaren, in twee gebroken violen, of een hele serie kapotte snaren naast een violist in tranen... Het goede nieuws is dat met de juiste instructies een snaar vervangen helemaal niet moeilijk is. Hieronder leggen we stap voor stap uit hoe dat in zijn werk gaat.

De beste manier om iets te leren, is door af te kijken van een professional. Vraag je leerkracht, luthier, bevriende professionele strijker, ... of ze de eerste keren de snaren voor jou willen vervangen en let goed op. Ook belangrijk bij het vervangen van snaren is dat alle onderdelen van je instrument werken zoals het hoort. Het is een goed moment om dat eens na te kijken en een goede kuisbeurt te geven.

Als je merkt dat je stemsleutels of fijnstemmers niet goed draaien of helemaal vast zitten, je kam scheef is, andere problemen, ... vraag dan hulp. Het niet aanpakken van deze problemen kan tot veel erger leiden en daarbij ook kostelijk zijn.

Weet je niet goed welke snaren je moet kiezen, neem dan eens een kijkje in onze beknopte snarengids!

Voor de (alt)violisten nog een laatste tip voor het stappenplan: kijk goed na of de hoogste snaar - de mi (E) op viool, de la (A) op altviool - een einde heeft met een balletje of lus. Meestal zal dit eerste het geval zijn, maar af en toe komen we een fijnstemmer tegen die een lussysteem heeft. Hierbij moet je dan goed opletten dat je de juiste keuze maakt bij de aankoop van de snaar.

Maak in geen geval alle vier de snaren tegelijkertijd los. Als je de spanning verwijdert van het instrument, zal de kam onderuit gaan en bestaat er een kans dat de ziel (het stokje binnenin je instrument) omvalt. Het beste is om de snaren één voor één te vervangen. Hoewel het niet echt uitmaakt in welke volgorde je de snaren vervangt als je een hele set vervangt, raden we je aan om het in de volgende volgorde te doen: mi (E), sol (G), re (D), la (A) voor viool en la (A), do (C), sol (G), re (D) voor altviool en cello. Op deze manier blijft de stabiliteit van de kam het best bewaard.

Het stappenplan

1. Verwijder de oude snaar door de desbetreffende stemsleutel helemaal los te draaien. Eenmaal helemaal los, kan je het andere uiteinde van de snaar verwijderen uit het staartstuk of fijnstemmer.

2. Smeer de stemsleutel met stemsleutelpasta van Pirastro of Hill. Hiermee zorg je voor de optimale soepelheid. Niets zo vervelend als een stemsleutel die na verloop van tijd gaat kraken, vastzit, of het tegenovergestelde, loskomt doordat de frictie verdwijnt.

3. Gebruik een scherp potlood om de raakvlakken van de snaar op de kam en topkam aan de krul te smeren. Zo glijdt de snaar daar straks soepel over en verminder je de kans op breken of een scheve kam.

4. Breng de snaar in het gaatje in de juiste stemsleutel. Let er goed op dat je de snaren op juiste relatieve locatie tegenover de andere stemsleutels inbrengt - de sol (G) snaar komt bijvoorbeeld links van de re (D) snaar, etc. Dit is af en toe een gepruts. Als je het gaatje niet direct vindt of je kan er niet bij met het snaaruiteinde, beweeg de losse stemsleutel een beetje naar buiten en naar binnen, tot je de juiste plek vindt. De snaren mogen elkaar niet kruisen of raken later. Het uiteinde van de snaar mag er een heel klein stukje, een cm of minder, uitkomen, anders bestaat er kans dat het losse einde gaat meetrillen.

5. Draai de sleutel (langs rechts in wijzerzin, de linkersleutels in tegenwijzerzin), zodat de snaar rond de stemsleutel wordt opgedraaid. Let er hierbij op dat de windingen mooi naast elkaar komen te liggen, richting de binnenkant van de krul. Je kan hierbij de vingers van je vrije hand gebruiken om de snaar te gidsen naar de juiste richting. Belangrijk: druk tijdens het stemmen de sleutels naar binnen, zodat ze zichzelf goed vastzetten.

6. Als de snaar enkele keren om de stemsleutel gedraaid is, wordt het tijd om het andere uiteinde te bevestigen aan de fijnstemmer of aan het staartstuk. Het bolletje steek je simpelweg in de daarvoor voorziene ruimte en door de snaar dan extra aan te spannen blijft het automatisch steken op de juiste plaats. Hou met je vrije hand de snaar een beetje spanning op de snaar, zodat de winding niet loskomt aan de stemsleutels. 

7. Verzeker je ervan dat de snaar nu door de juiste groefjes op de kam en topkam glijdt; leg ze eventueel op de juiste plaats. De meeste mi (E) snaren hebben een klein plastiekje dat op de kam moet worden geschoven, dit om te voorkomen dat de dunne snaar na verloop van tijd een te diepe groef snijdt. 

8. Check of je kam recht staat. De kant van het staartstuk moet in een hoek van 90° op het bovenblad van het instrument staan, de andere kant loopt schuin af naar boven toe. Je kan de kam met twee handen voorzichtig bewegen, bij voorkeur als de de snaren nog niet op toon zijn - en de spanning iets lager is.

9. Breng de snaren beetje bij beetje op de juiste toonhoogte met de stemsleutels, regelmatig je ervan vergewissend dat de kam nog in de juiste hoek staat. Hierbij kan je ook de fijnstemmers helemaal losdraaien, zodat je daar in de toekomst volop gebruik van kan maken. Ga niet verder dan de normale toonhoogte van de snaar! Anders heb je misschien al direct een slechte start en sta je daar, met een gebroken snaar...

Nieuwe snaren hebben tijd nodig om zich te 'settelen'. het hangt van merk tot merk af hoe lang het duurt voordat ze hun ideale timbre en stabiele toonhoogte hebben beruikt en zullen nog een tijdje metalig blijven klinken. Bij sommige snaren is dat al na enkele minuten, andere hebben hiervoor meerdere dagen nodig. Bij de meeste snaren met synthetische kern gaat dit relatief snel, (omwonden) darmsnaren hebben wat meer tijd nodig. Staalsnaren zijn hier kampioen in en hebben weinig inspeeltijd nodig. Je kan dit proces een beetje versnellen door de snaren uit te rekken. Zoals je een luide pizzicato zou spelen, maar zonder de snaar los te laten. 

Nog enkele tips

• Als de stemsleutel niet vast wil blijven zitten na het stemmen, verzeker jezelf ervan dat je hem goed hebt aangedrukt. Drukt de omwinding van de snaar tegen het sleutelgat aan de binnenkant, daarbij de sleutel verhinderend om zich vast te zetten? Draai de snaar dan even terug los en zet hem er op een andere manier op.
• Help, mijn snaar is gebroken! Nieuwe snaren breken zeer zelden zonder reden. Voornamelijk gebeurt dit door ze te hoog te stemmen. Af en toe komt dit door een scherp stukje aan de kam, topkam, of sleutel. 
• De snaar blijft niet zitten in het staartstuk? Dan haakt het bolletje niet achter het daarvoor ontworpen gedeelte. Je dient de snaar in dit geval dieper in het staartstuk te steken. Als het geultje niet breed genoeg is (bijvoorbeeld doordat je staartstuk ontworpen is voor dunne metaalsnaren en je probeert synthetische snaren op te zetten), kan je het wat uitrekken of een ander, geschikt, staartstuk opzetten.
• De fijnstemmers kan je smeren door het schroefje volledig los te vijzen en in te smeren met een middel op oliebasis. Dit kan plantaardige olie zijn, fietsolie of vaseline, wat je in huis hebt!
• De levensduur van je snaren kan je verlengen door je handen goed te wassen voor het spelen, en na het musiceren de hars- en zweetresten te verwijderen met een droge doek.
• Gooi je oude snaren - indien nog speelbaar - niet direct weg. Het is altijd handig om een ingespeeld setje klaar te hebben als er tijdens een concert of repetitie plots een snaar springt. Zo kan je direct verder en hoeft de snaar niet ingespeeld te worden!

Door goed voor je snaren te zorgen en ze te vervangen wanneer nodig, verzeker je jezelf ervan dat je altijd kan genieten van de ideale klankkwaliteit. Veel plezier!